به نام خداوند جان و خرد --- كزين‏برتر انديشه برنگذرد

رويان فلسفه در زهدان معرفت‏شناسى روييد و باليد و در دامان هستى‏شناسى، برومندى يافت و تناور شد و اينك بارديگر به بستر ذهن‏شناسى، زبان‏پژوهى و ورانشناسى بازگشته است.

هم از اين روست كه شناختارپژوهى از ديربازواجد منزلتى بديل‏ناپذير بوده و اكنون كه در هيات دانشى مستقل و دراز دامن سامان پذيرفته است از اهميت و خطورتى‏دوچندان و بيش از پيش، برخوردار شده است، زيرا از آن جهت كه موضوع اين دانش، مقوله‏ى «معرفت‏» - كه از اهم واشرف حقايق است - مى‏باشد داراى اهميت ذاتى ويژه‏يى است و از آن حيث كه بدون شناخت «شناخت‏»، فلسفه - بلكه‏ساير علوم نيز - ممكن نخواهد شد، اين فرخنده فن، حائز خطورت مقدمى بى‏مانندى است. (توضيح اينكه: رسالت فلسفه‏و ديگر دانش‏ها - شناخت هرچه كه باشد - در اثبات موضوع و تثبيت‏حجيت‏خود وامدار معرفت‏پژوهى‏اند); پيش از اين‏گفته مى‏شد: فلسفه علم اعلى است، اينك بايد اذعان كرد كه فلسفه‏ى معرفت، علم اولى و اعلى است، زيرا با پيدايش‏فلسفه‏هاى مضاف اكنون بسيارى از علوم و فنون و مقولات انسانى به موضوع معرفت‏شناسى - به معناى عام - بدل‏شده‏اند.

آن‏گاه خطورت و ضرورت پرداختن به معرفت‏شناسى آشكار و آشكارتر مى‏شود كه علاوه بر آنچه مذكور افتاد به اين‏نكته نيز توجه كنيم كه امروز دين‏پژوهى هم از جمله جولانگاههاى عمده‏ى فلسفه‏ى معرفت است و پيدايش بسيارى ازمباحث و مسائل جديد كلامى در پرتو مباحث و آراء معرفت‏شناختى جديد صورت مى‏بندد و بدون گشودن گرههاى‏نوپديد اپستمولوژيك، بسيارى از شبهات و تشكيكات، پاسخى درخور نخواهند يافت.

اكنون حتا يكى از علل بخشى از چالش‏هاى سياسى اجتماعى جارى ايران نيز مى‏تواند تفاوت منظر جريانهاى فكرى‏در باب مبادى و مبانى معرفت‏شناختى مقولات مورد نزاع باشد، و پر بديهى است كه خواه ناخواه اين مناظر و مبانى، به‏طور روز افزون در كشور ما و ديگر اقاليم اسلامى ژرفا و گسترش خواهند يافت و از هم‏اينك بسادگى قابل پيش‏بينى است‏كه مباحث معرفت‏شناختى، در فرصتى كوتاه جايگاهى اساسى در عرصه‏ى گفتمانهاى فكرى نظرى جامعه‏ى ما و جهان‏اسلام احراز خواهد كرد.

علل و دلايل پيشگفته و نكات بسيار ديگرى از اين دست، انتشار نشريه‏يى تخصصى را در قلمرو معرفت‏شناسى ودانش‏هاى مماس و مجاور با آن ضرورى مى‏نمايد و تصميم گروه معرفت‏شناسى پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى برانتشار «ذهن‏» نيز از درك همين ضرورت نشات گرفته است.

لهذا اهداف علمى و رويكردى ذهن عبارت خواهد بود از:

1.بازپژوهى و بازپيرايى، تنسيق و ساماندهى، تعميق و توسعه‏ى مبانى و مباحث معرفت‏شناسى اسلامى و اهتمام درجهت دست‏يابى به تبيين‏هايى تازه در اين حوزه، با لحاظ مكاتب و مناظر و مباحث معرفت‏شناختى معاصر و جديد;

2.مطالعه‏ى تطبيقى و ارزيابى علمى نحله‏ها و نظريه‏هاى معرفت‏شناختى كلاسيك، جديد و معاصر باهم از سويى وبا نظريه‏هاى اسلامى از ديگر سو;

3.گسترش زمينه‏ى تعاطى آراء و تضارب افكار در قلمرو معرفت‏شناسى، از طريق طرح عالمانه‏ى مباحث و نظرات‏گوناگون و برقرارى ارتباط زنده و سازنده ميان صاحب نظران در داخل و خارج;

4.تبيين نقاط، مبانى و لوازم تلاقى آراء و نظريه‏هاى معرفت‏شناختى با انديشه‏ى دينى - فلسفى اسلامى وپاسخ‏گويى به شبهات و تشكيكات مطرح.

كانون جغرافياى موضوعى مقالات مندرج در ذهن را نيز عناوينى از قبيل: تعاريف و اطلاقات، پيشينه و تطورات، موضوع و مسائل، هدف و كاركردها و اقسام معرفت‏شناسى و رويكردهاى مختلف معرفت‏شناختى; همچنين تحليل‏معرفت (اطلاقات و تعاريف معرفت و واژگان معادل، تئوريهاى معنا...)، مبدء و كيفيت تكوين معرفت، امكان و گستره‏ى‏معرفت (رئاليسم ساده، رئاليسم پيچيده، شكاكيت، نسبى‏گرايى، ايدآليسم...)، اقسام معرفت، تئوريهاى صدق وتئوريهاى توجيه... سامان خواهد داد، اما بر حسب مناسبت و ضرورت، ذهن به مباحث و دانش‏هاى مماس و مجاور بامعرفت‏شناسى چونان: علوم شناختى، علم و الهيات، هرمنوتيك، روانشناسى ذهن، روانشناسى و جامعه‏شناسى‏معرفت، فلسفه‏هاى مضاف بويژه فلسفه‏ى علم، فلسفه‏ى زبان و فلسفه‏ى ذهن نيز خواهد پرداخت.

ذهن بر مرام حريت علمى و مواجهه‏ى عالمانه با آراء و آثار پاى خواهد فشرد و از هرگونه نقد و نظر، تنها به قيدبرخوردارى از سطح علمى قابل قبول، استقبال خواهد كرد. مجله‏ى ذهن به همه‏ى اصحاب فكر و فرهيختگى تعلق داردو در آغاز راه از يكايك دانشوران دردمند دانشگاهى و حوزوى براى استمرار مسير استمداد مى‏كند.

اميدوار چنانيم كه در سايه‏ى فيض و فضل ربانى و در هاله‏ى افاضه و اضائه‏ى ارباب فضل، اين راه بى‏پيشينه وناآزموده به سرانجامى خوش و فرجامى كامياب دست‏يابد.

همتم بدرقه‏ى راه كن اى طاير قدس / كه دراز است ره مقصد و من نوسفرم.

79 /1/27- عاشوراى 1421

على‏اكبر رشاد

لینک دانلود